अशी घडली स्मरणिका
स्मरणिकेचा अंतिम ड्राफ्ट हातात पडला आणि अनेक भावना, आठवणी उचंबळून आल्या. सुरेख रुपडं, सर्वसमावेशकता, उत्तम साहित्य ह्या सगळ्याचा एक सुंदर कोलाज बघतोय ही भावना प्राबल्याने मनात आली.
साधारण दीड वर्षांपूर्वी, २०२२ च्या डिसेंबर मध्ये टीमने कामाला सुरुवात केली. त्यात वेगवेगळ्या क्षेत्रात कार्यरत असणारे, सर्व वयोगटातील सभासद होते. एक दोघांचा अपवाद सोडला तर BMM साठी काम करण्याचा त्यांचा हा पहिलाच अनुभव होता. आपापल्या क्षेत्रातील अनुभवाच गाठोडं बाजूला ठेवून अगदी लहान मुलाच्या उत्साहाने सगळयांनी शिकायची तयारी दाखवली.
सुरुवात झाली ती आधीच्या दोन संमेलनाच्या स्मरणिका अभ्यासण्यापासून – त्यामधील मजकूर, सजावट, मुखपृष्ठ, BMM विषयक माहिती, आणि गतवर्षीच्या स्मरणिका टीमकडून त्यांचे अनुभव जाणून घेण्यापासून.
त्यानंतर अक्षरधाराच्या संपादिका स्नेहा अवसरीकर, प्रख्यात मुखपृष्ठकार रविमुकुल, अमलताश चे सुश्रुत कुलकर्णी ह्यांनी केलेल्या मार्गदर्शनातून साधारण अंक कसा असावा, त्याची बांधणी, आखणी, सजावट, रंगसंगती कशी असावी मजकूर निवडताना कोणती काळजी घ्यावी ह्याचा अंदाज आला.
पहिल्या दोन मिटिंग मध्ये काही बाबींवर एकमत झाले
- स्मरणिका विशिष्ट विषयाला वाहिलेली असावी,
- लहानांपासून ते ज्येष्ठां पर्यंत सर्व वयोगटातील लोकांचा त्यात सहभागही असावा,
- शक्यतो साहित्य अमेरिकस्थित मराठी भाषिक लोकांच असावे.
साठच्या दशकात मराठी माणूस अमेरिकेत आला. हळू हळू स्थिरावला. इकडच्या संस्कृतीत समरस होताना तो आपली संस्कृती जतन करून पुढील पिढीला ती संस्कारमूल्ये देत गेला. त्याला केंद्रस्थानी ठेवून आम्ही स्मरणिकेचा विषय ठरविला, “मराठी माणसाला अमेरिकेचा रंग, अमेरिकेला मराठी माणसाचा रंग“
मग मुख्य विषयावर आधारित काही उपविषय ठरविले जसे मराठी माणूस इकडे कसा मिसळत गेला, त्याने कर्मभूमीला दिलेलं योगदान, जतन केलेल्या परंपरा, साठीच्या दशकात आलेल्यांनी अनुभवलेली नवलाई. जेणे करून इथे स्थिरावताना आलेले अनुभव इतरांना सांगण्याची संधी मिळेल. अमेरिकेत झेंडा रोवलेल्या प्रथितयश मराठी माणसांचे कौतुक करता येईल.
पूर्वीच्या स्मरणिकेवरून युवा-बाल विभागासाठी मराठीत साहित्य मिळणे, तसेच ते विषयाला धरून असणे, ठराविक मुदतीत मिळणे अशी काही आव्हाने समोर दिसत होती.
खरा प्रश्न होता तो इकडे जन्मलेल्या आणि इकडेच वाढलेल्या बऱ्याचशा मुलांचा मराठीशी असणारा संपर्क मर्यादित असतो किंवा हळू हळू तुटक होत जातो तेव्हा त्यांना कसे सामावून घ्यावे. त्यामुळे छोटया मुलांसाठी चित्र किंवा कॉमिक स्ट्रिप्स काढणे, कविता किंवा त्यांचे विचार मराठीत मांडून ते त्यांच्या आवाजात रेकॉर्ड करून ऑडिओ बुक मध्ये समाविष्ट करणे असे कल्पक उपाय आम्ही शोधले. युवा पिढीलाआवडणारे मिम्स, रॅप सॉंग्स, फ्युजन डिशेस, त्यांना मराठी-इंग्लिश (मिंग्लिश ) मध्ये पाठवायला सांगितले.
जास्तीत जास्त लोकांना सहभागी होता यावे यासाठी अमेरिकेतील सर्व राज्यातील मराठी लोकांपर्यंत पोहोचणे गरजेचे होते. त्यासाठी मग वैविध्यपूर्ण पत्रके, व्हिडीओ रील्स बनविली.
“हर हर महादेव” म्हणत मंडळी जमेल तस आपापल्या परिचित मंडळांद्वारे जास्तीत जास्त लोंकांपर्यंत पोहोचायचा प्रयत्न करू लागली. परंतु महिना दीड महिना झाला तरी अपेक्षेप्रमाणे प्रतिसाद मिळत नव्हता. ३० ऑक्टोबर साहित्य स्विकारायची अंतिम तारीख होती पण २३ ऑक्टोबरपर्यंत सगळं काही सामसुम. तोंडचे पाणी पळायची वेळ आली होती. काय करावं ह्या विवंचनेत असतानाच पुढच्या काहीच दिवसात आधीची कसर भरुन निघावी इतका साहित्याचा वर्षाव झाला आणि मग साहित्य खूप पण जागा मर्यादित असे उलट चित्र झाले.
मध्यंतरी स्मरणिकेचे अनेक हितचिंतक मदतीला आले. त्यांच्या मदतीने अनेक प्रथितयश लोकांच्या मुलाखती मिळवल्या. एकेका मुलाखतीच्या मागे मध्यस्थ गाठणे, मुलाखतीची वेळ मिळवणे, मुलाखत घेऊन तिचे शब्दांकन करणे आणि तयार मुलाखत त्या त्या व्यक्तीकडून तपासून घेणे ही एव्हढी सगळी कामे होती.
विविध चाचण्या लावून सर्वोतकृष्ट विषयवार आधारित साहित्य निवडले. त्यानंतर पुढचे दोन महिने सगळे संपादकीय संस्कार करणे, त्याला अनुरूप चित्रे काढणे, प्रकाशकाकडे सोपविणे, ड्राफ्टस तपासणे ह्या व अशा अनेक कामात गेले. अर्थात हीच गोष्ट मुखपृष्ठा बाबतही घडली.
मधल्या काही काळात इतरही महत्वाची कामे पार पाडली. त्यातील सगळ्यात जिकरीचे काम म्हणजे चाळीसहून जास्त आलेल्या चित्रांमधून मुखपृष्ठासाठी एक चित्र निवडणे, अनेक फेऱ्यांअखेर Dr, राजेंद्र चव्हाण, सुश्रुत कुलकर्णी यांसारख्या तज्ञ् मंडळींच्या सहाय्याने एका चित्राची निवड झाली.
शिवाय अडीचशेच्या वर असलेल्या सर्व स्वयंसेवकांचे ग्रुपवार फोटो काढण्याच्या अत्यंत क्लिष्ट कामासाठी श्री. महात्मे मदतीला धावून आले.
जोडीला BMM कडून माहिती, मान्यवरांची पत्रे, अधिवेशनामधील कार्यक्रमाचे फ्लायर्स, जाहिराती, देणगीदारांची फोटो अश्या अनेक गोष्टींची जुळवाजुळव चालू होती.
महत्वाचा मामला होता प्रिंट आणि इबुक च्या प्रूफरिडींगचा. आत्तापर्यंतच्या कष्टांचे प्रत्यक्ष रूप डोळ्यांत तेल घालून तपासायचे होते.
आत्ताच दिसणारं स्मरणिकेचं रूप यायला कित्येक महिन्यांची मेहनत, नियोजन, अनेक हितचिंतकांची मदत, लेखकांचा सहभाग, तज्ञांचं मार्गदर्शन, आणि अर्थातच संपूर्ण टीमचे कष्ट हे सर्व कारणीभूत आहे.
तर मंडळी, अशी दीड वर्षांची जन्मकथा असलेली ही आमची स्मरणिका तुम्हाला नक्कीच आवडेल याची आम्हाला खात्री आहे.
-प्रेरणा कुलकर्णी
या वेळची स्मरणिका
माणसांचे लोंढेच्या लोंढे एकाच दिशेने चालले आहेत, ठेवणीतले छान छान कपडे घातलेली लोक लगबगीने निघाली आहेत, प्रत्येकाच्या चेहऱ्यावर उत्साह ओसंडून वाहतो आहे, हे दृश्य पुण्या-मुंबईकडचं नाही बरं! ही शेकडो लोकांची गर्दी जमते सिलिकॉन व्हॅलीमधील बाप्पाच्या उत्सवाला! हे गणपती उत्सवाचं दृश्य म्हणजे मराठी संस्कृती अमेरिकेत कशी रुजली आहे, याची फक्त एक चुणूक आहे.
इथल्या होळीच्या सणालादेखील आपल्या लोकांच्या जोडीने वेगवेगळ्या वर्णाचे अ-भारतीय लोक एकमेकांना रंग लावतात, तल्लीन होऊन ‘झिंगाट’वर ठेका धरतात. बास्केटबॉलसारख्या खेळाच्या सुरुवातीला ढोल ताशाची जोरदार सलामी देतात….. हे असे सगळे पाहिल्यावर भारतीय संस्कृतीचा रंग अमेरिकेला लागल्याची खात्रीच पटते.
ह्या अनोख्या वाटेवर वाटचाल करताना मराठी माणसाला अमेरिकेचा रंग लागला नसता तरच नवल. मराठी माणसाने देखील अमेरिकेच्या रंगात स्वतःचा रंग मिसळला. दोन संस्कृतीमधले “जे जे उत्तम उदात्त उन्नत” ते ते उचलले आणि आपला एक वेगळाच रंग तयार केला. या वाटचालीला मध्यवर्ती ठेवून या वेळच्या स्मरणिकेचा विषय आहे.
मराठी माणसाला अमेरिकेचा रंग : अमेरिकेला मराठी माणसाचा रंग.
अमेरिकन संस्कृतीमधल्या प्रथा सण उत्सव, इथली जीवनशैली आत्मसात करत असताना मराठी माणसाने या जीवनपद्धतीला कधी मराठी साज चढवला तर कधी मराठी सणांची अमेरिकन आवृत्ती उदयास आणली. कधी मराठी पदार्थांना अमेरिकन रूप दिले, तर कधी अमेरिकन पदार्थांनी सणासुदीच्या पानात जागा मिळवली. आपले क्रिकेट सारखे खेळ, आपले खाद्यपदार्थ अमेरिकेत आता ठायी ठायी स्वतःचे अस्तित्व दाखवू लागले आहेत.अनेकांनी मराठीचे नाव जागतिक स्तरावर नेऊन ठेवलेआहे. जगभर वापरल्या जाणाऱ्या अद्ययावत टेक्नोलॉजीच्या विश्वात अमेरिकन लोकांच्या खांद्याला खांदा लावून मराठी माणसाने उल्लेखनीय काम केले आहे. स्वतःच्या सामाजिक जबाबदारीचे भान ठेवून इथल्या सामाजिक आणि सांस्कृतिक वर्तुळात देखील मराठी माणसाने स्वतःचे योगदान दिले आहे.
तर…अश्या या अमेरिकन मराठी माणसाच्या वाटचालीचे हलके फुलके दर्शन घडवणारी स्मरणिका आम्ही तयार करत आहोत. ही स्मरणिका सजवायला तुम्ही सर्वानी जरूर भाग घ्यायला हवा. अमेरिकेतल्या मराठी माणसाचे प्रतिबिंब जगभर उमटणार आहे. कारण आम्ही ही स्मरणिका इबुक आणि ऑडीयो बुकच्या रुपात देखील उपलब्ध करून देणार आहोत.
आणि हो…! ही स्मरणिका तुम्ही न विसरता एक अविस्मरणीय ठेवा म्हणून घरी घेऊन जावी या करता स्मरणिका टीमने ३-४ खास गोष्टी केल्या आहेत. अहं ….त्या आत्ता नाही सांगणार. तुम्हाला त्या आवडतील हे मात्र निश्चित.
अश्विनी कंठी
संपादक
साहित्य पाठवा
कविता / साहित्य
वारसा
नव्या जगावर, नव्या मनुवर उमटे अपुला ठसा
अभिनवतेच्या संगे, घेउनी मराठीचा वारसा
नवीन भूमी, नवी प्रेरणा ,
नवीन संधी, नव्या कल्पना
आव्हानांना सहजी पेले ज्ञानाची लालसा
दुर्दम आशा मनी ठेउनी
यत्नांची ही शर्थ करुनी
गरुडापरी तो आकाशाचा ठाव घेतसे जसा
जरी मिळाली कीर्ती संपदा
नम्र लघवी असू सर्वदा
कृतज्ञतेच्या संस्कारांचा आम्ही घेतला वसा
प्रशांत सागर आणिक प्रवरा
सह्याद्री अन् गिरी सिएरा
वंद्य आम्हाला दोन्ही, देती मायेचा भरवसा
~ अनिता कांत
आग्रहाचे निमंत्रण!
बृहन महाराष्ट्राचे संम्मेलन, आले आनंदाला उधाण,
मराठी संस्कृतीच्या वृद्धीमधे व्हावे आपले योगदान.
मराठी परंपरा, भाषेची होईल ओळख छान,
तुमच्या कथा, कवितांनी जेव्हा सजेल प्रत्येक पान.
गौरवकथा, छंद, चित्रे, जाहिराती,
तुमच्या समृद्ध लेखंनी करु याची निर्मिती.
असा परिपूर्ण अंक, नाव ज्याचे स्मरणिका, स्वरचित तुमचे साहित्य आम्हाला लवकरात लवकर पाठवा.
~ उर्मिला केसकर
आग्रहाचे निमंत्रण!
बृहन महाराष्ट्राचे संम्मेलन, आले आनंदाला उधाण,
मराठी संस्कृतीच्या वृद्धीमधे व्हावे आपले योगदान.
मराठी परंपरा, भाषेची होईल ओळख छान,
तुमच्या कथा, कवितांनी जेव्हा सजेल प्रत्येक पान.
गौरवकथा, छंद, चित्रे, जाहिराती,
तुमच्या समृद्ध लेखंनी करु याची निर्मिती.
असा परिपूर्ण अंक, नाव ज्याचे स्मरणिका, स्वरचित तुमचे साहित्य आम्हाला लवकरात लवकर पाठवा.
~ उर्मिला केसकर